Blog: verschillende culturen in de palliatieve zorg

Multiculturele Palliatieve Zorg: Een Persoonlijke Reis als Turkse Verpleegkundige

Turkse achtergrond

Opgegroeid in de bruisende en diverse Randstad, was ik van jongs af aan omringd door een mengelmoes van culturen, overtuigingen en achtergronden. Mijn grootvader is eind jaren 60 als gastarbeider naar Nederland gekomen om te werken in de geldfabriek van Haarlem. Doordat de gezinsherenigingen plaatsvonden in de jaren 70 mochten mijn opa en oma (die later overkwam) zich vestigen in Nederland. Mijn vader is geboren in Nederland wat mij de 3e generatie maakt.

Thuis werd er voornamelijk Nederlands gesproken maar ik kreeg wel de Turkse normen en waarden mee. In combinatie met de Nederlandse normen en waarden, wat ik onder meer op school mee kreeg, werd dat eveneens een gedeelte van mijn identiteit. Mijn opa en oma hebben vanwege de toenmalige afwezigheid van een inburgeringscursus nooit de Nederlandse taal geleerd, waardoor ik met hen nog altijd Turks praat.

Startende verpleegkundige met verwachtingen

Op mijn 16e startte ik met de opleiding tot verpleegkundige. Tijdens mijn stageperiodes kwam ik opnieuw in aanraking met verschillende, uiteenlopende culturen. Er werd vaker van mij verwacht dat ik zorg verleende aan cliënten met een multiculturele achtergrond vanwege mijn Turkse achtergrond. Op het eerste gezicht leek dit mij logisch, maar al snel ontdekte ik dat de realiteit veel complexer was dan ik had gedacht.

Verschillende culturele opvattingen

De opvattingen over wat als ‘goede zorg’ wordt beschouwd, kunnen namelijk sterk variëren tussen verschillende culturen. Dit verschil heeft vaak te maken met de manier waarop er in verschillende culturen wordt gedacht over ziekte, gezondheid en de dood. In sommige culturen wordt ziekte bijvoorbeeld gezien als iets dat je overkomt, als een lot dat door hogere machten is bepaald. In andere culturen wordt ziekte echter gezien als een gevolg van persoonlijke fouten, als iets waar je zelf schuld aan hebt. In weer andere culturen spreekt men van geluk dat je gezond mag zijn of juist enorme pech hebt omdat je niet in goede gezondheid verkeert.

Tijdens mijn stageperiode, jaren geleden, vroeg één van mijn begeleiders of ik een Arabische dame zou willen helpen omdat ik mogelijk kon fungeren als tolk en de cultuur beter zou begrijpen. Op dat moment klonk de aanname logisch maar niets bleek minder waar. Mijn cliënt voelde zich allereerst helemaal niet comfortabel met de hulp van een mannelijke verpleger. Daarnaast bleek de communicatie ook lastiger te zijn, Turks en Arabisch zijn namelijk twee hele verschillende talen. Het zou hetzelfde zijn als ik een collega zou vragen of zij een Kroatische cliënt in haar moedertaal wil helpen omdat het een Europees land is, terwijl mijn collega geen Kroatisch woord spreekt.

Deze fundamentele verschillen in opvatting kunnen een enorme impact hebben, zeker in mijn huidige werkveld: de palliatieve zorg.

Het belang van één kans

Het is een onvermijdelijke realiteit in palliatieve zorg dat er geen ruimte is voor een ’tweede kans’. Dit is niet alleen cruciaal voor de cliënt, maar heeft ook een langdurige impact op de nabestaanden. Een verkeerd begrip van culturele waarden of het onjuist inspelen op de unieke behoeften van een cliënt kan niet alleen het lijden van de cliënt verlengen maar ook emotionele littekens achterlaten bij de familie. Als verpleegkundige in dit veld loop je tegen meerdere complexe uitdagingen aan. Enerzijds is er het streven naar uitmuntendheid in klinische zorg; (je wilt het liefst onnodig lijden voorkomen) anderzijds is er de even belangrijke noodzaak om cultuursensitief te zijn. Deze twee aspecten zijn niet altijd gemakkelijk met elkaar te verenigen. Zo kunnen bepaalde medische procedures of behandelingen in strijd zijn met culturele of religieuze overtuigingen, wat tot ethische dilemma’s kan leiden. Daarnaast kan het lastig zijn om de tijd en middelen te vinden om continu op de hoogte te blijven van culturele verschillen, vooral in een omgeving waarin de werkdruk hoog is en de middelen vaak beperkt zijn.

Het belang van kennis en een open dialoog
De lessen die ik heb geleerd, hebben mijn benadering van palliatieve zorg drastisch veranderd. Het begint toch echt, ondanks de werkdruk, met voorbereiding en educatie over de diverse culturele overtuigingen en praktijken die we in de zorg kunnen tegenkomen. Met veel liefde geef ik bijvoorbeeld al een aantal jaar de training multicultureel zorg aan onze zorgverleners en partners, om mijn opgedane kennis met zorgcollega’s te delen.

Daarnaast heb ik geleerd dat het niet gaat om mijn eigen begrip van wat ‘goede zorg’ betekent, maar om het begrip en de behoeften van mijn cliënten. Daarvoor is open dialoog essentieel, een veilige ruimte waarin cliënten en hun families hun eigen overtuigingen, wensen en zorgen kunnen uiten. Dat betekent actief vragen stellen en luisteren om hun specifieke wensen en behoeften te begrijpen. Door gebruik te maken van tolken kunnen we misverstanden voorkomen en zorgen voor duidelijke communicatie. Zorgplannen moeten flexibel zijn, zodat ze kunnen worden aangepast aan de unieke behoeften van elke cliënt en hun familie. Regelmatig feedback blijven vragen aan onze cliënten en naasten biedt ons waardevolle inzichten en kan onze aanpak voortdurend verbeteren.

Conclusie
De opgedane lessen als Turkse verpleegkundige in de multiculturele palliatieve zorg hebben mij bewuster gemaakt en mijn gezichtsveld verbreed. Er valt nog veel te winnen. Er mag, wat mij betreft, meer nieuwsgierigheid zijn en we kunnen mogen veel vaker de dialogen openen. Want wat wij denken te weten hoeft niet altijd het beste te zijn voor onze cliënten, ook al deel je dezelfde achtergrond. En in een veld waar we vaak maar één kans krijgen om het goed te doen, is die les onbetaalbaar.

Over Attenza
Attenza, opgericht in 2015, is er voor mensen met een palliatieve en intensieve zorgvraag. Attenza zet
zich in met als missie ervoor te zorgen dat iedereen in de laatste weken van zijn of haar leven thuis
comfortabel kan doorbrengen. Dit maakt ze mogelijk door een snelle en effectieve inzet van een klein
team van deskundige zorgverleners per cliënt.